ضوابط پخ در ساختمان
اگر تا کنون به ساختمان های اطراف خود دقت کرده باشید، حداقل یک ساختمان را مشاهده کردید که در گوشه ای از آن شکستگی یا همان پخ وجود دارد. شاید با خودفکر کنید این پخ ها برای زیبایی نمای ساختمان در نظر گرفته شده است. اما این گونه نیست بلکه این پخ و شکستگی در گوشه ملک دلیل دیگری دارد.
ملک هایی که در مجاورت دو گذر باشد یعنی ملک هایی با پلاک های ترکیبی مانند شمال غربی، جنوبی شرقی ،شمال شرقی و جنوب غربی الزام به ایجاد پخ هستند برای تردد ایمن تر خودروها در سر تقاطع اما ما نوع دیگری از پخ را هم داریم که به آن پخ در پیشروی طولی میگویند که دو دلیل اصلی برای آن وجود دارد:
- جلوگیری از مشرفیت بر ساختمان کناری
- جلوگیری از سایه اندازی بر ساختمان مجاور
پخ در پیشروی طولی برای دو ساختمان مجاور در نظر گرفته میشود که در ادامه ضوابط پخ ساختمان در پیشروی طولی و همچنین تقاطع دو معبر را خواهیم گفت.
پَخ ساختمان چیست و چرا اهمیت دارد؟
فهرست مطالب
طول پَخ چیست؟
مطابق مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهرداری در صورتی که یک ساختمان در مجاورت دو معبر قرار بگیرد و سر تقاطعی واقع شود برای سهولیت در تردد خود را و همچنین ایجاد ایمنی برای تردد و دید مناسب برای پیچیدن خودرو در سر تقاطع میبایست یک پخ با زاویه 45 درجه در نظر گرفت. این به این معناست که یک مثلث متساوی الساقین میبایست در نظر گرفت. اما میزان طول پخ بستگی به شرایطی دارد که در ادامه میگوییم اما پیش از آن با تعرف طول پخ میبایست آشنا شویم.
طول پخ همان وتر مثلث متساوی الساقین میباشد که در تصویر زیر برایتان مشخص کرده ایم.
ضوابط طول پخ در ساختمان
طول پخ بستگی به عوال مختلفی دارد اما به طور کلی این طول را شهرداری در دستور نقشه در ابعاد پس از اصلاحی مشخص میکند.
10
اما در شرایطی طول پخ میتواند یک عدد ثابت در نظر گرفته شود. برای مثال:
- اگر دو معبر، معبری باشند که خودرو از آنها عبور نکند یا به عبارتی ماشین رو نباشد طول پخ عدد ثابت 1 متر در نظر گرفته میشود.
- اگر یکی از دو معبر ماشین روباشد و دیگری ماشین رو نباشد طول پخ را عدد ثابت 1.5 متر در نظر میگیریم.
نکته: در صورت وجود پخ در ساختمان قرار دادن درب ورودی پارکینگ یا ماشین رو در این قسمت ممنوع میباشد.
ضوابط پَخ در پیش‌آمدگی ساختمان‌ها
در عموم ساختمان های اجرا شده پیش آمدگی و طول پیش آمدگی ارتباط مستقیمی با عرض گذر دارد. در صورتی که عرض گذر ما کمتر از 12 متر باشد امکان ایجاد پیش‌آمدگی و کنسول وجود ندارد اما برای گذرهایی با عرض 12 متر تا 20 میتر میتوان به میزان حداکثر 80 سانتی متر کنسول در نظر گرفت همچنین برای عرض های بیشتر از 20 متر میتوان میزان پیس آمدگب را تا 120 سانتی متر افزایش داد.
حال این اعداد و طول ها بستگی به طرح تفصیلی شهر شما دارد و اعداد مذکور برای شهر تهران میباشد ولی میتوانید از طریق لینک زیر وارد کانال تلگرام ما شوید و طرح تفصیلی شهر خود را دانلود کنید.
نکته: میزان پیش آمدگی و کنسول در قسمت پخ کاملا بستگی به ضوابط روز شهرداری دارد اما در تهران میتوان میزان پیش آمدگی و کنسول را در قسمت پخ بدون در نظر گرفتم عرض گذر 1.5 متر در نظر بگیریم.
ضوابط پَخ در پیشروی طولی
در صورتی که ملک ما دارای پیشروی باشد و از ملک همسایه جلوتر قرار بگیرد میبایست کنترل کنیم تا ملک ما سایه بر روی ملک همسایه نیاندازد. برای مثل برای ملک هایی با سطح اشغال 60 درصد به علاوه 2 متر پیشروی، پیش می‌آید که ملک ما بر روی ملک همسایه سایه بیاندازد. به همین خاطر میبایست پخی با زاویه 45 درجه در نظر بگیریم یا به عبارتی در گوشه ملک که مجاورت دارد با همسایه باید پخی با ابعاد 2 متر در 2 متر ایجاد بکنیم که اگر این پیشروی بیشتر از 2 متر باشد ابعاد پخ نیز بیشتر میشود.
اما در برخی مواقع میتوانید شما از اجرا پخ خودداری کنید:
- در صورتی که پیشروی ملک همسایه به اندازه پیش روی شما باشد و پخ را اجرا نکرده باشد
- در صورتی که شما رضایت نامه محضری همسایه را داشته باشید میتوانید پخ را اجرا نکنید.
در ادامه نمونه ای از اجازه نامه همسایه را برایتان میزاریم.
در اجرای پخ باید به موارد دیگری نیز دقت کرد:
- امکان ایجاد بازشو یا پنجره در پخ وجود ندارد.
- در صورت احداث بالکن در پخ نمیتوان درب بالکن را به رو به ملگ همسایه قرار داد.
جایگاه پَخ در تنظیم بدنه شهری و تأمین دید مناسب در معابر
پَخی، به‌عنوان یکی از نکات مهم در طراحی شهری، نقشی فراتر از صرفاً یک الزام فنی در طراحی پلان ایفا میکند. هدف از ایجاد پَخی در گوشه‌ی تقاطع‌ها، همسو با اصول ایمنی، خوانایی و نظم فضایی شهرهاست. این فضاها به‌طور مستقیم در تنظیم بدنه شهری و تأمین دید مناسب در معابر تأثیرگذارند.
۱. ساماندهی بدنه شهری
در طراحی شهری، هم‌ترازی و پیوستگی بصری بدنه‌ها (نماها و حجم‌های ساختمانی مشرف به معبر) اهمیت بالایی دارد. گوشه‌های شهری که بدون پَخی طراحی شده باشند، معمولاً منجر به شکستگی شدید در خوانایی و ریتم نما، ازدحام بصری در تقاطع‌ها و تضعیف خطوط هدایت‌کننده در فضا می‌شوند. در مقابل، طراحی هوشمندانه پَخی میتواند:
- تقاطع‌ها را نرم و خوانا نشان دهد؛
- به ادراک بهتر فضا توسط عابران کمک کند؛
- زمینهای برای طراحی مبلمان شهری یا فضای سبز کوچک فراهم کند؛
- به نورگیری و تهویه‌ی بهتر فضاهای شهری کمک کند.
۲. تأمین دید مناسب در معابر
بدیهی‌ست که از مهم‌ترین اهداف پَخی، ارتقاء ایمنی در تقاطع‌هاست. با حذف زاویه‌ی کور ناشی از اتصال قائم دو بدنه، میدان دید رانندگان و عابران افزایش یافته و مانع بروز تصادفات میشود. اهمیت این مسئله به‌خصوص در تقاطع معابر فرعی با اصلی، یا در کوچه‌های کم‌عرض، بیشتر است.
در واقع، اجرای پَخی باعث میشود:
- رانندگان در نزدیکی تقاطع‌ها، زودتر از حضور عابر پیاده یا خودرو مطلع شوند؛
- عابران پیاده هنگام عبور از گوشه‌ی خیابان، در معرض دید بهتر وسایل نقلیه قرار گیرند؛
- در طراحی معابر، محل مناسبی برای تابلوهای راهنمایی و علائم ترافیکی به‌وجود آید.
حذف پَخ در زمینهای نامنظم
در مواردی که پلاک‌های ساختمانی دارای شکل هندسی نامنظم باشند یعنی زمین‌هایی با پلان چندضلعی یا دارای زاویه‌های غیرقائم، اجرای پَخ مطابق ضوابط عمومی امکان دارد سبب کاهش چشم گیری از سطح مفید و کاهش کیفی فضا در طراحی پلان شود. در چنین شرایطی، امکان حذف یا اصلاح پَخ‌های الزامی تنها با طی مراحل قانونی زیر فراهم می‌گردد:
- توافق کتبی محضری با همسایگان مجاور نسبت به عدم اجرای پَخ.
- اخذ مجوزهای لازم از شهرداری منطقه و درج در مدارک صدور پروانه.
| موضوع | توضیحات کلیدی |
|---|---|
| هدف از پَخی در طراحی شهری | افزایش ایمنی، خوانایی و نظم فضایی در تقاطع‌ها؛ بهبود دید و هماهنگی بصری |
| تأثیر بر بدنه شهری | پیشگیری از شکست ریتم نما، کمک به طراحی مبلمان شهری، بهبود نورگیری و تهویه |
| نقش پَخی در ایمنی معابر | افزایش میدان دید راننده و عابر، کاهش احتمال تصادف، بهبود جانمایی تابلوهای ترافیکی |
| چالش در زمینهای نامنظم | کاهش سطح مفید، تأثیر منفی بر طراحی پلان |
| شرایط حذف یا اصلاح پَخ | توافق محضری با همسایگان و اخذ مجوز رسمی از شهرداری |
نتیجه گیری
در جمع بندی نکات ارائه شده در این مقاله باید اذعان نمود که طراحی منطبق بر مقررات و ضابطه‌های پَخی در فرآیند طراحی معماری، میتواند از بروز چالش‌های اجرایی، تعارض با ضوابط، یا تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری کرده و زمینه‌ساز طراحی هوشمندانه‌تر و هماهنگ با سیاست‌های توسعه شهری شود. این نکته هائز اهمیت است که ، بهره‌گیری آگاهانه از استثنائات ضوابط پَخ از جمله، استفاده از ظرفیت‌های قانونی مانند رضایت محضری از همسایگان، مستلزم شناخت دقیق قوانین، تعامل مؤثر با شهرداری ست .
دیدگاهتان را بنویسید