ضوابط روف گاردن 1403 {0 تا 100 طراحی تا اجرا بام سبز}
امروزه به دلیل افزایش ساخت‌وسازها و کاهش فضای سبز در شهرهای بزرگ و صنعتی، بسیاری از معماران و مهندسین به سمت اجرای روف گاردن در سازههای خود رفتهاند. روف گاردن که با نامهای بام سبز یا باغبام نیز شناخته شده است، این امکان را میدهد تا فضای سبز مثل چمنکاری و درختکاری، بر روی پشت‌بام خانهها قرار بگیرد. در کنار مزایای بسیاری که بام سبز دارد، معماران و مهندسین میبایست با اصول طراحی و اجرای روف گاردن آشنایی کامل داشته باشند. قوانین استفاده از روف گاردن و ضوابط روف گاردن عمدتاً توسط سازمان شهرداری تعیین میشوند که در ادامه مقاله به‌تفصیل توضیح داده خواهد شد. یکی دیگر از مواردی که در طراحی روف گاردن باید مدنظر قرار گیرد، بارگذاری روف گاردن است که میبایست مطابق تمهیدات لازم برای جلوگیری از آسیب به سازه در آن در نظر گرفته شود.
فهرست مطالب
روف گاردن چیست؟
پیش از هر چیز بهتر است تا به سؤال “روف گاردن چیست” پاسخ دهیم. روف گاردن یا باغبام یک المان بسیار زیبا و جذاب از ساختمان است که به ما این امکان را میدهد تا فضای سبز و گل و گیاهان را بر روی پشت‌بام خانهها قرار دهیم. به‌طورکلی روف گاردن یا بام سبز به مکانی از ساختمان گفته میشود که فضای سبز بر روی سقف پشت‌بام قرار گرفته باشد و بستر کشت گل و گیاهان در محلی بالاتر از سطح خاک زمین باشد.
روف گاردن چیست؟
در این بخش قصد داریم تا مزایا و معایب روف گاردن را به طور مفصل بررسی کنیم.
مزایای روف گاردن
همان‌طور که اشاره شد امروزه به علت کاهش فضای سبز در سطح شهرهای بزرگ، تمایل به ساخت روف گاردن و استفاده از مزایای آن بیشتر شده. به‌طورکلی اجرای روف گاردن به ما این اجازه را میدهد تا فضای سبز و حس خوب طبیعت را به ساختمانها بیاوریم. اکنون به برخی از مهمترین مزیتهای اجرای روف گاردن میپردازیم:
کاهش آلودگی هوا
اجرای روف گاردن این امکان را میدهد تا هوای آلوده و آلایندههای موجود در هوا، توسط گیاهان بام سبز تصفیه شده و هوا را تمیز کند. ازاین‌رو یکی از دلایلی که شهرداریها از اجرا و طراحی بام سبز استقبال میکنند، همین بحث کاهش آلودگی هوای شهر میباشد به‌طوری‌که در صورت اجرای روف گاردن توسط تعداد زیادی از ساختمانهای شهرهای صنعتی و آلوده، میتوان درصدی از آلایندههای هوا را به این روش از بین برد.
کاهش رواناب های ناشی باران
در بامهای مسطح که در ساختمانهای مسکونی سطح شهر وجود دارد، پس از بارش باران، آب حاصل از بارش، در پشت‌بام جمع شده و در برخی موارد مشکلاتی اعم از نشتی آب باران را در پی دارد. اما در صورت اجرای روف گاردن این آب جذب خاک شده و صرف تغذیه گیاهان میشود و از جاری‌شدن و جمع‌شدگی آب تا حد زیادی جلوگیری میشود. همچنین استفاده از روف گاردن موجب کاهش بار سیستمهای مجاری فاضلاب میشود.
افزایش مقاومت ساختمان در برابر آتش
یکی دیگر از مزایای استفاده از روف گاردن، کاهش سرعت انتقال آتش از سقف به داخل ساختمان و بلعکس میباشد.
صرفه‌جویی اقتصادی و افزایش سود
در بسیاری از موارد دیده شده که قیمت اجرای روف گاردن از قیمت اجرای سقف شیروانی ارزانتر درآمده است. هرچند که قیمت روف گاردن بسته به پارامترهای مختلفی تعیین میشود؛ اما به‌طورکلی میتوان با صرف هزینه یکسان به‌جای استفاده از بامهای شیب‌دار از بام سبز استفاده کرد. همچنین امروزه در اغلب ساختمانها مثل ویلاها و آپارتمانها، وجود روف گاردن یا بام سبز یک مزیت و آپشن برای آن ملک به‌حساب میآید و قیمت ملک را افزایش میدهد؛ بنابراین طراحی روف گاردن و اجرای آن میتواند سودده نیز باشد.
عایق صوتی
استفاده از بام سبز به علت اجرای لایههای زیرسازی و وجود خاک در آن، عایق صوتی خوبی برای واحدهای طبقات بالا میباشد.
عایق حرارتی
در بسیاری از آپارتمانهایی که امروزه در سطح شهر ساخته میشوند، ساکنین واحدهای طبقه آخر عمدتاً گرمای انتقال‌یافته از پشت‌بام به واحد خود را تجربه میکنند و این امر در تابستانها موجب آزرده‌خاطر شدن ساکنین و اتلاف انرژی میشود. اجرای روف گاردن این امکان را میدهد تا نور خورشید پس از تابش به پشت‌بام، به‌جای آنکه به سقف واحد آخر بتابد، سطح خاک و گیاهان موجود در روف گاردن بتابد و عملیات انتقال حرارت از سقف به واحد را بسیار کندتر کند.
کشاورزی در روف گاردن
یکی از اهداف ساخت بام سبز استفاده از این فضا برای کشت و پرورش گیاهان غذایی است. کشاورزی در روف گاردن میتواند برای مصارف شخصی و یا تأمین مالی و ایجاد کسب‌وکار باشد.
معایب روف گاردن
از مهمترین معایب و چالشهای روف گاردن، افزایش وزن سقف طبقه آخر و به‌طورکلی افزایش بار مرده سازه میباشد؛ لذا وظیفه مهندسین و طراحان است تا بارگذاری دقیق روف گاردن را محاسبه کرده و در طراحیهای خود مدنظر قرار دهند. درصورتی‌که وزن روف گاردن زیاد باشد، نیاز است تا ضخامت سقفها برای تأمین مقاومت لازم طراحی و اجرا شوند تا پس از اجرای روف گاردن آسیبی به سازه وارد نشود. مطابق جدول 6-5-1 مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ویرایش 1398، بار گسترده روف گاردن معادل 5 کیلونیوتن بر مترمربع در نظر گرفته میشود که بیش از 3 برابر بار گسترده بام معمولی است.
یکی دیگر از مواردی که پس از اجرای بام سبز باید به آن توجه شود، نیاز به رسیدگی به گیاهان و فضای سبز باغبام است. چراکه در صورت عدم رسیدگی، ممکن است گیاهان از بین رفته و به فضای روف گاردن آسیب وارد میشود.
طراحی روف گاردن
پیش از آنکه روف گاردن را اجرا کنیم نیاز است تا توسط یک مهندس معمار، طراحی روف گاردن صورت پذیرد. طراحی بام سبز نیازمند دانش و خلاقیت بسیاری است. ازاین‌رو طراحی روف گاردن از اهمیت بالایی برخوردار است. طراحی روف گاردن معمولاً باتوجه‌به نظر کارفرما و مالک و فضای موجود صورت میپذیرد. در طراحی روف گاردن میتوان از المانهای مختلفی همچون فلاورباکس، استخر، جکوزی، آب‌نما، چمنکاری، چمن مصنوعی، آلاچیق، نیمکت و… استفاده کرد. پس از آنکه نیازهای کارفرما مشخص شد، فرد طراح میبایست طراحی روف گاردن با اتوکد را انجام دهد. در واقع در این بخش، مقاطع و پلان روف گاردن در اتوکد ترسیم میشود تا نقشههای اجرایی آن آماده شوند. جزئیاتی همچون لایه های خاک و ضخامت آنها، زیرسازی، گیاهان بام سبز و… باید در فایل اتوکد روف گاردن قرار داده شوند.
طراحی روف گاردن در اتوکد نیازمند دانش طراحی و فنی طراح در این زمینه و آگاهی از نحوه طراحی پلان معماری است. لذا انتظار میرود برای ورود به این بازار ابتدا آموزش صفر تا صد اتوکد را ببینید تا به راحتی با دستورها و نحوه طراحی آشنا شوید.
مراحل اجرای روف گاردن
بررسی اولیه
در این مرحله طراح میبایست با دریافت اطلاعات کافی از کارفرما و یا حضور در محل پروژه یک‌سری اطلاعات اولیه اعم از متراژ پشت‌بام، لوکیشن پروژه، آب‌وهوای پروژه، ویو و چشم‌انداز روف گاردن در جهات مختلف و ارتفاع ساختمان را ارزیابی کند. داشتن این اطلاعات به طراحی یک روف گاردن کمک بسیاری میکند.
نقشه‌برداری
در این مرحله نیاز است تا پلان پشت‌بام در اختیار طراح قرار گیرد. پس از آن طراح شروع به طراحی میکند و معمولاً سه طرح با قیمتهای مختلف به کارفرما ارائه میدهند. درصورتی‌که پلان پشت‌بام را در اختیار نبود، میتوان نقشه ازبیلت آن را تهیه کرد.
تهیه لیست مواد و مصالح موردنیاز
پس از تعیین طرح موردنظر، لیست مواد و مصالح موردنیاز برای اجرای زیرسازی و اجرای روف گاردن تهیه و خریداری میشوند. نکته قابل‌تأمل این است که هر چه مواد و مصالح مورداستفاده در طراحی بام سبز متنوعتر و بیشتر باشد، طبیعتاً قیمت روف گاردن نیز بیشتر میشود. همچنین معمولاً قیمت روف گاردن چوبی بیشتر از روف گاردن بتنی خواهد بود.
اجرای زیرسازی
در این مرحله لازم است تا ابتدا سطح پشت‌بام بررسی شود تا ناهمواریها و موانع موجود شناسایی شوند. سپس باید یک شبکه آهنی به کمک پروفیلهای فولادی به ضخامت 15 الی 40 سانتیمتر روی پشت‌بام اجرا شود. این شبکه فولادی به منظور عبور تأسیسات و ایجاد یک اسکلت محکم برای اجزای سقف روف گاردن است. معمولاً در زیرسازی از پروفیلهای 4*4 استفاده میشود. همچنین کروم بندی و ایچاد یک شیب 1 تا 3 درصدی در بام به جهت هدایت آب باران به لوله خروجی آب در این مرحله انجام میشود.
اجرای تأسیسات
در مرحله بعد لازم است تا ابتدا لوله های آب به فلکه اصلی متصل شوند و سپس باتوجه‌به نقشه و طراحی روف گاردن، در محلهایی که باکس گل‌وگیاه تعبیه شده، شلنگهای آبیاری قرار میگیرند. همچنین درصورتی‌که در طراحی روف گاردن از المانهای نورپردازی استفاده شده باشد، نیاز است تا تأسیسات برق نیز اجرا شوند و سیمکشی برق انجام شود. بعلاوه در صورت نیاز، باید لوله‌کشی گاز هم صورت پذیرد. لوله‌کشی گاز معمولاً برای گرم‌کردن آلاچیق اجرا میشود.
جایگذاری فلاورباکس یا باکس گل
فلاورباکسها میبایست به قوطیهای 4*4 آهنی که در زیرسازی قرار دارند متصل شوند. این باکسها مختص کاشت گل و گیاهان هستند. همچنین باکسهای گل باید دارای سیستم زهکشی و آبیاری اصولی باشند. حداقل عمق باکس گل 50 سانتیمتر است.
نصب ورق پانچ و ترمووود
در این مرحله روی زیرسازی که با پروفیل های آهنی اجرا شده بود، ورقهای آهنی به ضخامت 3 میلیمتر که به ورق پانچ معروفند به یکدیگر جوش داده میشوند. باید دقت شود که مطابق طراحی، در قسمتهایی که آلاچیق، جکوزی یا چوب ترمو قرار دارد نباید ورق پانچ اجرا شود. این وروقها باید ضد زنگ خورده باشند و علت استفاده از آنها، عبور آب باران به قسمت زیرین است.
تهیه و ریختن خاک گیاهان
پس از زیرسازی و اجرای تأسیسات، اکنون زمان آن رسیده تا چمنکاری و کاشت گیاهان انجام پذیرد. در این مرحله ابتدا باید خاک گیاهان ریخته شود. خاک روف گاردن معمولاً شامل 8 لایه است که شامل لایه حرارتی، ضد ریشهای، ژئوتکسایل، نگهدارنده آب و فیلتر خاک میباشند. توجه شود که به‌هیچ‌وجه از خاک معمولی برای روف گاردن نباید استفاده شود؛ چراکه این خاک نه‌تنها بار وزنی زیادی به پشت‌بام وارد میکند؛ بلکه از نظر مواد مغذی رشد گیاهان فقیر است.
اجرای دیگر المانهای روف گاردن
در مرحله بعد نیز اجزای دیگر همچون آلاچیق، نیمکت، آب‌نما، جکوزی، باربیکیو و… در روف گاردن اجرا میشوند.
ضوابط روف گاردن
عمدتاً یکی از سؤالاتی که قبل از انتخاب بام سبز به‌عنوان پشت‌بام به ذهن کارفرما میرسد این است که ضوابط روف گاردن چیست؟ قوانین استفاده از روف گاردن به چه شکل است؟ ضوابط طراحی روف گاردن چگونه است؟ و سؤالاتی ازاین‌قبیل.
به‌طورکلی ضوابط روف گاردن و کلیات قوانین استفاده از روف گاردن یکسان است؛ اما باتوجه‌به اقلیم و شرایط هر استان، معمولاً ضوابط روف گاردن توسط مرکز استانها تعیین میشوند؛ لذا برای اطلاع دقیق از ضوابط طراحی روف گاردن و قوانین استفاده از روف گاردن میتوان به شهرداری و سازمان نظام‌مهندسی مراجعه کرد.
آیا ساخت روف گاردن نیاز به مجوز دارد؟
برای‌آنکه بدانیم روف گاردن نیاز به مجوز دارد یا نه ابتدا باید ببینیم که ساختمان ما از قبل ساخته شده است و یا در حال ساخت است و هنوز ساخت آن تکمیل نشده.
برای ساختمانهایی که قبلاً ساخته شدهاند و اکنون ساکنین آن تصمیم به تغییر پشت‌بام خود به روف گاردن را دارند، نیازی به دریافت مجوز نیست. تنها باید توجه داشت که همه ساکنین و مالکین ساختمان باید به‌صورت کتبی موافقت خود را با تغییر کاربری سقف آپارتمان اعلام کنند چرا که روف گاردن جزو مشاعات ساختمان است. همچنین در مواردی که ساختمان از قبل ساخته شده و اکنون تصمیم به اجرای روف گاردن بر روی آن گرفته شده، میبایست قبل از اجرای هرگونه المانی، نسبت به تحمل سقف در برابر بارهای روف گاردن اطمینان حاصل شود چرا که روف گاردن بار زیادی را به پشت‌بام وارد میکند و اگر سقف قبلی توان تحمل این وزن را نداشته باشد، نیاز است تا ابتدا مقاوم‌سازی شود.
درصورتی‌که ساختمان در حال ساخت است یا هنوز ساخته نشده است، نیاز به دریافت مجوز برای روف گاردن داریم. این مجوز همراه با پروانه ساخت توسط شهرداری صادر میشود. در این حالت اگر بدون دریافت مجوز اقدام به ساخت روف گاردن شود، علاوه بر تخریب روف گاردن، جریمههای نقدی نیز در پی خواهد داشت. برای صدور مجوز روف گاردن، نقشههای اجرایی روف گاردن و نقشههای تأسیسات و الکتریکال بررسی میشوند همچنین مقاومت سازه در برابر بارهای مرده ناشی از اجرای روف گاردن بررسی میشوند تا مقاومت سازه کافی باشد. ضمن آنکه روف گاردن نباید مانعی در تأسیسات و خدمات شهرداری ایجاد کرده باشد. در همین راستا پیشنهاد میشود تا مقاله صفر تا صد گواهی پایان کار ساختمان را مطالعه کنید.
آیا ساخت روف گاردن نیاز به مجوز دارد؟
به‌طورکلی شهرداریهای هر شهر از اجرای روف گاردن و بام سبز در ساختمانها استقبال میکنند و در همین راستا معمولاً طرحها و قوانین تشویقی نیز تصویب کردهاند که شامل:
- به‌ازای هر مترمربع فضای سبز گسترده (علاوه بر 40 درصد فضای سبز اجباری)، یک مترمربع به فضای مجاز ساخت افزوده میشود.
- به‌ازای هر مترمربع فضای سبز فشرده (علاوه بر 40 درصد فضای سبز اجباری)، سه مترمربع به فضای مجاز ساخت افزوده میشود.
- به‌ازای هر مترمربع فضای سبز نیمه فشرده (علاوه بر 40 درصد فضای سبز اجباری)، دو مترمربع به فضای مجاز ساخت افزوده میشود.
همچنین در برخی شهرها، شهرداری قوانین دیگری همچون کاهش هزینه تراکم کل ساختمان، اجازه کاهش فضای باز ساختمان به‌شرط اجرای سه برابر فضای سبز پشت‌بام و قوانین تشویقی دیگر را نیز وضع کردهاند.
دیدگاهتان را بنویسید