سیستم فاضلاب ساختمان { 0 تا 100 فاضلاب خانگی }
اگر شما سوالاتی از قبیل “فاضلاب چیست؟”، “چه تفاوتی بین آب خاکستری و آب سیاه وجود دارد؟”، “اجزا شبکه فاضلاب کدامند؟”، “فاضلاب خانگی به کجا میریزد؟”، “چه اصولی را باید برای لولهکشی فاضلاب خانگی رعایت نمود؟” و “انواع لولههای فاضلاب کدامند؟” دارید، این مقاله میتواند پاسخگوی سوالات شما باشد.
فهرست مطالب
فاضلاب چیست و انواع فاضلاب
پیش از اینکه به انواع فاضلاب بپردازیم، لازم است به سراغ تعریف آن برویم: فاضلاب به ترکیبی از آب و مواد جامد گفته میشود که حدود 99.9% آن را آب و 0.1% را مواد دیگر تشکیل داده است؛ در واقع به ماحصل استفاده از آب در موارد و صنایع گوناگون که منجر به از بین رفتن کیفیت آن شده است، فاضلاب میگویند. انواع فاضلاب به شرح زیر است:
1.فاضلاب خانگی (Domestic waste water)
- آب سیاه (Black water): به بخشی از فاصلاب خانگی که منشا آن سرویس بهداشتی است، آب سیاه گفته میشود. آیا امکان استفاده مجدد از آب سیاه وجود دارد؟ جواب این سوال بله است، البته باید توجه داشت که تصفیه این بخش از فاضلاب خانگی به دلیل اینکه دارای عوامل بیماریزا و مواد جامد است به صورت ویژه در مراکز تصفیه فاضلاب خارج از شهر انجام میشود و سپس میتوان از بازیافت شده آن در آبیاری فضای سبز شهر یا خانگی کمک گرفت.
- آب خاکستری (Gray water) : یکی از منشاهای تولید آب خاکستری نیز سرویسهای بهداشتی است، البته با این تفاوت که این فاضلاب تولیدی حمام و روشویی است و حاوی مواد حامد نیز نمیباشد؛ از سایر منابع تولیدی آب خاکستری میتوان به آشپزخانه و به طور دقیقتر: سینک، ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی اشاره کرد. همانطور که از تفاوت منابع تولید آب سیاه و آب خاکستری پیداست، در آب خاکستری مواد جامد وجود ندارد اما سهم مواد شیمیایی در آن بیشتر است. نکته قابل توجه این است که هر واحد مسکونی، روزانه نزدیک به 360 لیتر آب خاکستری تولید میکند که این فقط 40% از فاضلاب خانگی را تشکیل میدهد؛ بنابراین در بحران آبی که به صورت جهانی درگیر آن هستیم، استفاده مجدد از آب خاکستری بازیافت شده برای مصارفی چون آبیاری فضای سبز، تامین آب سیفون توالت و یا حتی شستوشوی ماشینها اهمیت دوچندان مییابد، براین این منظور نیاز به مخزن جمعآوری و پیش تصفیه فاضلاب (Septic tank) داریم که جلوتر این مورد توضیح داده شده است.
2.فاضلاب صنعتی (Industrial waste water)
3.روانآبها
اجزای شبکه فاضلاب
1. سپتیک فاضلاب (Septic tank)
سپتیک فاضلاب همان مخزن جمع آوری و پیش تصفیه فاضلاب است که فاضلاب خانگی خروجی را دریافت نموده و مواد جامد و مواد آلی را جدا میکند. در واقع این مخزن عمل تصفیه آب خاکستری را انجام داده و آن را برای استفاده مجدد آماده میکند. مابقی فاضلاب به مخزن تصفیه ثانویه ریخته میشود.
2. حوضچه چربیگیر (Grease trap)
حوضچه چربیگیر با هدف جداسازی چربیها از فاضلاب، پیش از ورود به سیستم فاضلاب یا چاه جذبی، استفاده میشود. این دستگاه پیش از سپتیک فاضلاب نصب شده تا ابتدا چربیها را جدا کرده و سپس آب نسبتا تمیزتری را به سپتیک برای فرایند تصفیه تحویل دهد.
3. ایستگاههای بالابر فاضلاب (Sump)
پمپهای بالابر فاضلاب به کمک خانههایی که مشکلات سرریز زیرزمین و رطوبت به دلیل بالاتر بودن سطح آب از پایه خانه دارند رفته و آب را از خانهها به چاهها، لولههای آب باران شهری و سایر مناطقی که مشکلی در آنها وجود ندارد پمپاژ می کنند.
سیستم فاضلاب خانگی
سیستم فاضلاب خانگی شامل هواکشها، لولهها و شاخههای مرتبط و همچنین سیفون است که عمل جمعآوری و تخلیه فاضلاب را انجام میدهند. در ادامه با هدف پاسخگویی به سوال “فاضلاب خانگی به کجا میریزد؟” به شبکه لولهکشی فاضلاب خانگی و ویژگیهای هر بخش خواهیم پرداخت. اجزا سیستم فاضلاب خانگی به شرح ذیل است:
- Main stack: هواکش لوله قائم اصلی
- Secondary stack: هواکش لوله قائم ثانویه
- Revent: شاخه افقی هواکش
- Tube trap: سیفون
- Branch drain pipe: شاخه افقی فاضلاب
- Main soil stack: لوله قائم فاضلاب
- Main clean out: دریچه بازدید اصلی
شبکه لولهکشی فاضلاب خانگی
1. شاخههای افقی (Branch)
فاصلاب خانگی ایجاد شده، از طریق لولههای افقی فاضلاب در طبقات ساختمان، به لوله قائم منتقل میشود.
2. لوله قائم فاضلاب (Discharge stack)، رایزر (Riser)
رایزر یا همان لوله قائم فاضلاب وظیفه انتقال فاضلاب خانگی دریافتی از لولههای افقی طبقات به لوله افقی اصلی را دارد.
3. سیفونها (Traps)
سیفونها بخشی از سیستم فاضلاب خانگی هستند که با انباشت آب در لوله خود در مسیر عبور فاضلاب، مانع انتشار هوای آلوده و گازهای داخل شبکه فاضلاب میشوند؛ پس از تخلیه فاضلاب خانگی در داخل سیفون، ارتفاع آب در شاخه راست به تدریج زیاد میشود و ارتفاع آب در شاخه وسط نیز به طور همزمان بالا میآید تا زمانی که سطح آب و فاضلاب به سر ریز لوله خروجی سیفون یعنی به سطح شاخه سمت چپ برسد و در آنجا تخلیه شود. از این لحظه به بعد هر چه آب وارد لوله ورودی سیفون بشود از لوله خروجی آن خارج میگردد.
انواع سیفون
رایج ترین انواع سیفون فاضلاب Sو P است. از سیفونهای شترگلو (P) برای اتصال به دستشویی، لگن حمام، شیر آبخوری و آبریز استفاده میشود. جریان فاضلاب در سیفونهای نوع P از سایر انواع آن کندتر است، ولی با این وجود دچار گرفتگی کمتری میشود.
4. لوله افقی اصلی (Building drain)
لوله اصلی افقی در پایینترین قسمت شبکهی فاضلاب قرار دارد و فاضلاب خانگی کل ساختمان، که از لولههای افقی هر واحد به لولههای قائم ریخته شده، به آن ختم میشود و بدین ترتیب به خارج از ساختمان هدایت میشود(لوله افقی پایین تصویر).
5. دریچه بازدید(Clean out)
دریچه بازدید با هدف رفع گرفتگی و تمیز کردن لوله فاضلاب تعبیه میشود.
6. عَلَم تخلیه (Standpipe)
علم تخلیه لوله قائم فاضلاب است که برای تخلیهی غیرمستقیم فاضلاب خروجی از ماشین لباسشویی یا ظرفشویی به کار میرود (فاضلاب از طریق شلنگ به آن ریخته میشود).
شبکه هواکش (Vent)
ونت همان هواکش سیستم فاضلاب خانگی است که با هدف تنظیم فشار هوا در سیستم لولهکشی نصب میگردد. کارکرد ونت خروج گازهای ساطع شده از فاضلاب خانگی به سمت بیرون از ساختمان و ورود هوای تازه به لولهها (برای بهبود جریان آب) میباشد. لولههای ونت به صورت عمودی از داخل ساختمان به سقف ساختمان متصل هستند و هیچ جریان آبی از آن عبور نمیکند.
1.لوله قائم هواکش (Vent stuck)
لوله هواکش یا ونت استاک، لولههایی عمودی هستند که به سیستم فاضلاب خانگی متصل و از زیر شیروانی عبور و به بالای پشتبام میرسند؛ هدف ونت استاک، جمع آوری تمام گازهای ناشی از فاضلاب و تخلیه آن است.
2. ونت لوله قائم (Stack vent)
تفاوت ونت استاک و استک ونت در آن است که استک ونت یا همان ونت لوله قائم، لولهای است که از سقف شروع شده و تا چند سانتیمتر بالاتر از آن میرود.
5. شاخه افقی ونت (Branch vent)
لوله افقی ونت با هدف انتقال گازهای تولید شده از روشویی، سینک و… نصب میشود که در نهایت به ونت استاک میرسد.
انواع جنس لولههای فاضلاب
1.لوله چدنی، مسی و سفالی
در ابتدا به بررسی اولین لولههایی که در طول تاریخ برای انتقال آب یا فاضلاب مورد استفاده قرار گرفتند میپردازیم. لولههای سفالی از ابتداییترین لولههایی هستند که در سیستم انتقال آب و بعدها فاضلاب استفاده میشدند؛ هنوز میتوان ردپایی از این لولهها را در حمامهای قدیمی اشرافزادگان و صاحبمنصبان مشاهده نمود. مهمترین دلیل جایگزینی این لولهها با لولههای مسی و چدنی، ترک خوردگی در گذر زمان بود.
در ابتدا به بررسی اولین لولههایی که در طول تاریخ برای انتقال آب یا فاضلاب مورد استفاده قرار گرفتند میپردازیم. لولههای سفالی از ابتداییترین لولههایی هستند که در سیستم انتقال آب و بعدها فاضلاب استفاده میشدند؛ هنوز میتوان ردپایی از این لولهها را در حمامهای قدیمی اشرافزادگان و صاحبمنصبان مشاهده نمود. مهمترین دلیل جایگزینی این لولهها با لولههای مسی و چدنی، ترک خوردگی در گذر زمان بود.
از اولین سری لولههایی که برای سیستم فاضلاب مورد استفاده قرار کرفت میتوان به لوله های چدنی اشاره کرد؛ البته این جنس لولهها به دلیل معایبی که داشت، من جمله: وزن سنگین، اجرای سخت و زنگزدگی بر اثر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب منسوخ شده و با لولههای سبکتر و بادوام بیشتر چایگزین شدند. توجه داشته باشید که همچنان در تعدادی موارد مانند برخی موتورخانهها و آشپزخانههای صنعتی ممکن است از این لولههای چدنی علی رغم معایبی که دارند استفاده شود.
از لولههای مسی نیز هم برای انتقال آب و هم برای خروج فاضلاب استفاده میشد که این جنس لوله نیز به دلیل هزینه بسیار بالای مس، احتمال زنگ زدن و مقاوم نبودن در برابر آب و هوای سرد کنار قرار گرفت.
2.لوله بتنی
از لولههای بتنی به علت مزایای بسیاری که دارد، مانند: مقاومت و طول عمر بسیار بالا، سازگاری با محیط زیست، غیرقابل اشتعال، مقرون به صرفه و نصب آسان در انتقال فاضلاب خانگی یا همان فاضلاب شهری استفاده میشود.
3.لوله گالوانیزه
ممکن است لولههای گالوانیزه را برای تخلیه فاضلاب خانگی در سرویسهای بهداشتی دیده باشید که به وسیله اتصالات دندهای به یکدیگر وصل شده و آببندی میشوند (به علت آنکه هنگام جوشکاری این فلز، گازهاییهایی که منجر به مسمویت میشوند خارج میگردد در نتیجه از روش اتصالات دندهای استفاده میشود).
4.لوله پلیاتیلن
از لولههای پلی اتیلن/PE، به دلیل وزن کم و طول عمر بالا، در سیستم فاضلاب خانگی و سیستم فاضلاب شهری استفاده میشود. اتصال لولههای پلی اتیلن به صورت حرارتی بوده که همین امر باعث مقاومت بسیار بالای آن ها در برابر فشار و نیروهای خارجی شده است.
5.لوله پلیکا
احتمالا بارها نام لوله پلیکا یا PVC (پلی وینیل کلراید) را به عنوان یکی از پرکاربردترین لولههای انتقال فاضلاب در ایران شنیدهاید. این لولهها به دلایلی چون عدم پخش آتش (صرفا در نقطهای که حرارت اعمال شده میسوزد)، وزن کم، مقاومت در برابر اسید و باز، عدم زنگزدگی و عدم رسوب پذیری محبوبیت پیدا کردهاند. لولههای فاضلاب PVC در دو نوع فشار ضعیف و فشار قوی در بازار موجود میباشد. لولههای فشار ضعیف در لولهکشی آب باران و لولههای اتصالی توالتها و لولههای فشار قوی در سیستمهای فاضلاب ساختمان به عنوان لولههای عمودی و جمعآوری کننده و لوله تخلیه اصلی فاضلاب کاربرد دارد.
6.لوله پوشفیت
جدیدترین نسل از انواع لوله فاضلاب در جهان، لولههای پوشفیت (لولههای پلی پروپیلن) میباشند. مزایای لولههای پوشفیت و pvc مشابه است: نصب و راه اندازی سریع، عدم پخش آتش،مقاومت بالا در برابر پوسیدگی و شکنندگی. اتصالات این لولهها با سوکت و واشر است که به خوبی مانع از نشت آب میشوند.
اصول لولهکشی فاضلاب خانگی ساختمان
- برای منتشر نشدن بوی بد و نیز سرایت نکردن آلودگی های فاضلاب به داخل محیط و تامین سلامت ساکنین سیستم فاضلاب باید آب بند و هوابند باشد.
- سیستم فاضلاب باید به منظور ایجاد هماهنگی رانش و مکش هوا در هنگام تخلیه فاضلاب قابلیت کنترل سطح فشار داخل شبکه را داشته باشد.
- لوله های فاضلاب نباید از املاک و ساختمانهای مجاور عبور کند و هر ساختمان باید دارای سیستم لوله کشی مجزا برای خود باشد.
- در ساختمان های چندطبقه، فاضلاب های سرویس بهداشتی باید از فضاهای مسکونی طبقات پایین عبور کند، همچنین اگر ساختمان دارای طبقات زیادی است نیازی به نصب سرعت گیر برای لوله کشی فاضلاب نیست.
- لوله ها باید در ابعاد متناسب باشد و نیز در صورت نیاز به داکت کشی کردن باید از ابعاد متناسب داکت استفاده شود، اگر از لوله های عمودی فاضلاب استفاده کردید، حتما این لوله ها را از داخل داکت عبور دهید.
- با جای گذاری کردن جسمی شبیه به مقوا در زیر لوله ها مقاومت آنها بیشتر می شود.
- پوشاندن لوله های فاضلاب با ملات سبک آسیب پذیر بودن آنها را بیشتر می کند.
- انتخاب مسیر نامناسب در لوله کشی فاضلاب منجر به ترکیدگی آنها می شود. بنابراین با راهنمایی مهندس یا تکنسین آگاه مسیر صحیح لوله کشی (عمودی یا افقی) با توجه به محل باید انتخاب شود.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
10 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
توضیحات جامع و مفیدی درباره سیستم فاضلاب خانگی ارائه کردهاید. اهمیت رعایت اصول لولهبندی در جلوگیری از نشت فاضلاب و جریان مناسب هوا بسیار اثرگذار است. میشود بیشتر درباره نقش داکت فاضلاب در ساختمانهای مسکونی توضیح دهید؟
مطالب مقاله درباره انواع سیفون فاضلاب بسیار جالب بودند. با توجه به توضیحات، چه نوع سیفونی برای تاسیسات فاضلاب ساختمانهای صنعتی مناسبتر است؟ آیا تفاوتی در کارایی وجود دارد؟
مقاله شما به تفکیک اجزای شبکه فاضلاب پرداخته است. هنگام نصب رایزر فاضلاب، کدام نکات برای جلوگیری از انسداد یا نقص فنی باید مدنظر قرار گیرد؟
توضیحات شما درباره چگونگی کاهش بوی نامطبوع فاضلاب خانگی بسیار آموزنده بود. ممکن است درباره تأثیر نوع لولههای فاضلاب خانگی بر عملکرد کلی سیستم توضیح بیشتری بدهید؟
من یک خانه دار هستم و اطلاعات محدودی درباره فاضلاب دارم. سوال من این است که فاضلاب خانگی کجا میریزد و چرا تشخیص مسیر اهمیت دارد؟
اطلاعاتی که ارائه کردهاید بسیار کاربردی است. آیا میتوانید بیشتر درمورد تاثیر سیستم فاضلاب بر محیط زیست و راههای کاهش آلودگی مرتبط توضیح دهید؟
سلام، مطالعه ای درباره رایزر فاضلاب چیست انجام دادم. میتوانید درباره تاثیر رایزرها بر بهبود گردش جریان فاضلاب توضیحات بیشتری بدهید؟
به عنوان فردی که سررشتهای در فاضلاب خانگی ندارد، میخواهم بدانم رایزر فاضلاب چیست و چه نقشی در سیستم فاضلاب خانگی دارد؟
قصد دارم اطلاعات بیشتری دربارهی نصب انواع لوله فاضلاب خانگی کسب کنم. آیا لولهگزینی نادرست میتواند روی عملکرد سیستم تاثیر بگذارد؟
مقاله جامع شما دربارهی سیستم فاضلاب خانگی بسیار مفید بود. آیا میتوانم بدانم سیفونها چگونه میتوانند در جلوگیری از ورود گاز فاضلاب به خانه مؤثر باشند؟